De razzia van Putten

Op 2 oktober 1944 voerde de Duitse bezetter een gruwelijke razzia uit in het Gelderse dorp Putten als vergelding voor een verzetsactie. Bijna de hele mannelijke beroepsbevolking, 659 mannen, werd weggevoerd naar concentratiekampen, waarvan slechts 48 terugkeerden. Het beeld "Het vrouwtje van Putten", ontworpen door Mari Andriessen, symboliseert het verdriet van de overgebleven vrouwen. Jaarlijks op 2 oktober wordt de razzia herdacht met een ontroerende stilte en het zingen van Psalm 84.

De razzia werd geïnitieerd nadat leden van het lokale verzet een Duitse auto bij de Oldenallerbrug beschoten, waarbij een Duitse officier omkwam. Als vergelding omsingelden de Duitsers het dorp, scheidde mannen van vrouwen en staken meer dan honderd woningen in brand. De weggevoerde mannen werden naar Kamp Amersfoort gedeporteerd, waarvandaan velen naar concentratiekampen werden gestuurd.

Een herdenkingscentrum bij het monument ter nagedachtenis aan de razzia bevat namen van de weggevoerden en een expositie over de gebeurtenissen. De herdenkingen zijn een belangrijk moment voor de Puttense gemeenschap, die diepe wonden heeft overgehouden aan het verlies van veel mannelijke familieleden. 

De oorlogsgeschiedenis van Putten leer je kennen via een bezoek aan de gedachtenisruimte of door te luisteren naar de verhalen van de luisterstenen van de Liberationroute Europe. 

Het verscholen dorp in Vierhouten

Het Verscholen Dorp, gelegen in de Soerelse Bossen bij Vierhouten, bood tijdens de Tweede Wereldoorlog onderdak aan verzetslieden, onderduikers, Joden, geallieerden, en zelfs een gedeserteerde Duitse militair. Opgericht in 1943, bestond het kamp uit negen hutten, deels ondergronds, deels bovengronds. Het leven in het kamp was strikt gereguleerd vanwege het risico op ontdekking. Overdag mochten bewoners alleen in stilte hun eigen bosvak betreden, terwijl 'boskolder' sommigen onder hen deed worstelen met zenuwen en spanningen.

Voedselvoorziening verliep via koeriers, waarbij bonkaarten van het verzet werden gebruikt. Ondanks de beperkingen herinnert niemand zich honger te hebben geleden. In april 1944 werd het kamp tijdelijk verlaten vanwege een opgepakte persoon met foto's van het kamp. Maar na vier weken leek het veilig genoeg om terug te keren.

Helaas werd het kamp alsnog ontdekt op 29 oktober 1944 door twee SS'ers die op jacht waren. Hoewel de meeste bewoners wisten te ontsnappen, werden acht Joodse bewoners gevangengenomen en uiteindelijk geëxecuteerd, met slechts één overlevende. Deze tragische gebeurtenis betekende het einde van Het Verscholen Dorp als onderduikplek, tegenwoordig kun je hier terecht om vier replica-hutten te bekijken.